Diyabet (Şeker Hastalığı): Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Diyabet Nedir?

Diyabet, halk arasında şeker hastalığı olarak bilinir ve vücudun kan şekerini düzenleme yeteneğinin bozulmasıyla ortaya çıkar. İnsülin hormonu ya hiç üretilemez ya da etkili kullanılamaz. Bu durumda kan şekeri (glukoz) kanda yükselir ve uzun vadede kalp, böbrek, göz ve sinirlerde ciddi hasarlara yol açar.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre diyabet, günümüzde en hızlı artan kronik hastalıklardan biridir ve milyonlarca insanı etkilemektedir. Erken tanı ve tedavi, hastalığın komplikasyonlarını büyük ölçüde önleyebilir.

Diyabet Türleri

• Tip 1 diyabet, genellikle çocukluk çağında başlar ve vücut insülin üretemediği için ömür boyu insülin tedavisi gerekir.

• Tip 2 diyabet, yetişkinlerde en sık görülen türdür ve çoğunlukla fazla kilo, sağlıksız beslenme ve hareketsizlikle ilişkilidir.

• Gestasyonel diyabet, gebelikte ortaya çıkar ve hem anne hem bebek için risk oluşturur. Doğumdan sonra kaybolsa bile ileride tip 2 diyabet riskini artırır.

• Prediyabet (gizli şeker), kan şekerinin normalden yüksek ama diyabet tanısı koyacak kadar yüksek olmadığı durumdur. Erken önlem alınırsa tip 2 diyabete ilerlemesi engellenebilir.

Diyabet Belirtileri

• Sürekli su içme ihtiyacı diyabetin en belirgin işaretlerinden biridir.

• Normalden çok daha sık idrara çıkmak şeker hastalığı belirtisi olabilir.

• Kilo kaybı yaşamak, özellikle de nedeni açıklanamıyorsa diyabetin habercisi olabilir.

• Halsizlik ve yorgunluk, yüksek kan şekeri düzeylerinde sık görülür.

• Görme bulanıklığı, kan şekeri kontrolsüz olduğunda ortaya çıkabilir.

• Yaraların geç iyileşmesi, vücutta şekerin yüksek olduğunun işareti olabilir.

• El ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma, diyabetin sinirleri etkilediğini gösterir.

Diyabetin tüm belirtileri ve erken uyarı işaretleri hakkında detaylı bilgi için "Diyabet Belirtileri: 10 Önemli Uyarı İşareti" konulu yazımızı inceleyebilirsiniz.

Diyabet Nedenleri ve Risk Faktörleri

• Ailesinde diyabet öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.

• Fazla kilo ve obezite diyabetin en önemli nedenlerinden biridir.

• Hareketsiz bir yaşam tarzı diyabet riskini artırır.

• Sağlıksız beslenme alışkanlıkları kan şekerini olumsuz etkiler.

• İleri yaş diyabet için önemli bir risk faktörüdür.

• Hipertansiyon (yüksek tansiyon) ve yüksek kolesterol diyabetin gelişimini kolaylaştırır.

Diyabetten Korunma Yolları

• Sağlıklı beslenme: Şekerli ve işlenmiş gıdalardan uzak durmak, tam tahıllı ürünler, sebze, meyve, balık ve sağlıklı yağlar tüketmek kan şekerini dengede tutar. Diyabette beslenme önerileri hakkında detaylı bilgi almak için "Diyabet Beslenmesi" hakkındaki yazımızı inceleyebilirsiniz.

• Porsiyon kontrolü: Özellikle karbonhidrat tüketiminde porsiyonlara dikkat etmek diyabet riskini azaltır.

• Düzenli egzersiz: Haftada 150 dakika yürüyüş, yüzme veya bisiklet gibi aktiviteler insülin direncini düşürür.

• Kilo kontrolü: Fazla kiloyu vermek ve ideal kiloyu korumak, tip 2 diyabetin önlenmesinde en etkili adımlardan biridir.

• Sigara ve alkolü bırakmak: Bu alışkanlıklar hem diyabet hem de kalp-damar hastalıkları riskini artırır.

• Stres yönetimi: Stres hormonu kortizol, kan şekerini yükseltebilir. Meditasyon, nefes egzersizleri ve kaliteli uyku önemlidir.

• Düzenli sağlık kontrolleri: Kan şekeri, HbA1c, tansiyon ve kolesterol düzenli olarak takip edilmelidir. Özellikle ailesinde diyabet öyküsü olanların kontrolleri aksatmaması gerekir.

• Hamilelik döneminde düzenli kontrol: Gestasyonel diyabet riskine karşı anne adayları düzenli doktor kontrolünde olmalı ve beslenmelerine özen göstermelidir.

• Hidratasyon: Günlük yeterli miktarda su içmek, metabolizmanın düzenli çalışmasına yardımcı olur.

• Lifli beslenme: Posalı gıdalar (yulaf, baklagiller, sebze, meyve) kan şekerini yavaş yükselterek diyabet riskini düşürür.

Diyabetin Komplikasyonları

Uzun süre yüksek seyreden kan şekeri, vücudun birçok organında kalıcı hasara yol açabilir. En sık görülen komplikasyonlar şunlardır:

• Kalp ve damar hastalıkları: Diyabet, kalp krizi, inme ve damar tıkanıklığı riskini artırır.

• Böbrek yetmezliği (diyabetik nefropati): Böbreklerin süzme kapasitesi azalır, diyaliz veya nakil gerekebilir.

• Göz sorunları (diyabetik retinopati): Görme kaybı ve körlüğe kadar ilerleyebilen retina hasarı gelişebilir.

• Sinir hasarı (diyabetik nöropati): Ellerde, ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma hissi ve his kaybı oluşabilir.

• Ayak yaraları ve ampütasyon riski: Nöropati ve dolaşım bozukluğu nedeniyle yaralar geç iyileşir, enfeksiyon riski artar. (bkz. Diyabetik Ayak Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri )

• Diş ve diş eti hastalıkları: Diyabet, periodontitis ve diş kaybına zemin hazırlar.

• Enfeksiyonlara yatkınlık: Bağışıklık sistemi zayıfladığı için cilt, idrar yolu ve solunum yolu enfeksiyonları sık görülür.

• Cilt sorunları: Mantar enfeksiyonları, kaşıntı ve kuruluk diyabetlilerde yaygın olabilir.

Diyabet Tanısı Nasıl Konur?

• Açlık kan şekeri 126 mg/dL’nin üzerinde çıkarsa diyabet tanısı için yeterlidir.

• Şeker yükleme testinde ikinci saat kan şekeri 200 mg/dL’nin üzerindeyse bu diyabeti gösterir.

• HbA1c testinde %6.5 ve üzeri değerler, son 2-3 aylık ortalama kan şekeri yüksekliğini gösterir ve diyabet tanısı koydurur.

Diyabet Tedavi Yöntemleri

• Beslenme düzeni: Diyabet tedavisinin temelini sağlıklı beslenme oluşturur. Karbonhidrat tüketimi dengelenmeli, rafine şekerler yerine tam tahıllar, sebze ve baklagiller tercih edilmelidir. Diyetisyen desteği ile kişiye özel beslenme planı hazırlanması en etkili yöntemdir.

• Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite insülin duyarlılığını artırır. Haftada en az 150 dakika orta tempolu yürüyüş, yüzme veya bisiklet önerilir. Uzun süre hareketsiz kalmamak, küçük aralıklarla hareket etmek önemlidir.

• İlaç tedavisi:

Tip 1 diyabet: İnsülin enjeksiyonları veya insülin pompası tedavisi ömür boyu gereklidir.

Tip 2 diyabet: Başlangıçta yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olabilir. Gerekirse ağızdan alınan ilaçlar (metformin, SGLT-2 inhibitörleri vb.) eklenir. İlerleyen dönemde insülin tedavisi de gerekebilir.

• Kan şekeri takibi: Hastaların düzenli olarak glukometre ile kan şekeri ölçmesi, tedavinin etkinliğini görmek açısından çok önemlidir. Bazı hastalar için sürekli glukoz ölçüm cihazları da önerilir.

• Düzenli doktor kontrolleri: Tedaviye uyum, ilaçların etkinliği, olası komplikasyonların erken tespiti için endokrinoloji veya dahiliye uzmanı tarafından düzenli takip gerekir.

• Komplikasyonların önlenmesi: Göz muayenesi, böbrek fonksiyon testleri, sinir sistemi kontrolleri ve ayak bakımı diyabetin uzun vadeli zararlarını önlemeye yardımcı olur.

• Psikolojik destek: Kronik bir hastalık olan diyabet, ruhsal sağlığı da etkileyebilir. Psikolojik danışmanlık ve hasta destek grupları motivasyon açısından önemlidir.

• Eğitim: Diyabet hastalarının kendi hastalıklarını tanıması ve nasıl yönetmeleri gerektiğini öğrenmesi, tedavinin başarısını artırır. Diyabet eğitim programları bu nedenle çok değerlidir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Diyabet nedir, nasıl anlaşılır?
Diyabet, kanda şekerin sürekli yüksek olmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. Sürekli susama, sık idrara çıkma, yorgunluk ve bulanık görme en bilinen belirtileridir.

Tip 1 ve Tip 2 diyabet arasındaki fark nedir?
Tip 1 diyabet çocuklukta başlar ve insülin zorunludur. Tip 2 diyabet ise daha çok yetişkinlerde görülür ve sağlıklı yaşamla kontrol altına alınabilir.

Diyabet tamamen iyileşir mi?
Tip 1 diyabet tamamen iyileşmez. Tip 2 diyabet ise kilo vermek, diyet ve egzersiz ile geri döndürülebilir veya uzun süre kontrol altında tutulabilir.

Diyabetin komplikasyonları nelerdir?
Kalp ve damar hastalıkları, böbrek yetmezliği, görme kaybı, sinir hasarı ve ayak yaraları diyabetin en ciddi komplikasyonlarıdır.

Diyabetten korunmak mümkün mü?
Evet. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, kilo kontrolü ve düzenli sağlık kontrolleri ile diyabetten korunmak mümkündür.

Özetle

Diyabet, dünya genelinde en sık görülen kronik hastalıklardan biridir. Erken tanı, sağlıklı yaşam tarzı ve düzenli takip ile diyabetin yol açabileceği komplikasyonların önüne geçilebilir.

Önemli Not: Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi yerine geçmez. Diyabet (şeker hastalığı) tanısı veya şüphesi olan kişilerin mutlaka uzman doktora başvurması gerekmektedir.

Son Güncelleme: 25.09.2025

Diğer Fotoğraflar