Skolyoz Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Skolyoz Nedir?

Skolyoz, omurganın arkadan bakıldığında düz durması gerekirken yana doğru “S” ya da “C” şeklinde eğrilmesiyle oluşan bir omurga problemidir. Türkiye’de her 100 kişiden yaklaşık 2–3’ünde görülür. En sık ergenlikte, boyun hızla uzadığı dönemde fark edilir ve kızlarda erkeklere göre daha yaygındır. Hafif eğrilikler günlük hayatı pek etkilemez; ileri eğrilikler ise duruş bozukluğu, sırt ağrısı, hareket kısıtlılığı ve hatta nefes darlığına yol açabilir.

Skolyoz Belirtileri Nelerdir? Nasıl Anlaşılır?

Skolyoz çoğu zaman sessiz başlar. Ailelerin ve öğretmenlerin fark edebileceği erken işaretler şunlardır:

Vücut simetrisindeki değişiklikler

    •    Omuzlardan birinin diğerinden daha yüksek görünmesi skolyoza işaret edebilir.

    •    Kürek kemiklerinden birinin daha belirgin durması dikkat edilmelidir.

    •    Bel oyuntularının iki tarafta eşit olmaması fark edildiğinde değerlendirme gerekir.

    •    Kalçaların seviyesinde farklılık olması basit bir duruş bozukluğundan öte olabilir.

    •    Kaburgaların bir tarafta daha çıkık görünmesi eğriliği düşündürür.

Duruş ve hareketle ilgili değişiklikler

    •    Öne eğilince sırtın bir tarafının kabarıp diğerinin çökük görünmesi (Adam’s testi) önemli bir bulgudur.

    •    Ayakta ya da otururken gövdenin bir yana doğru kayması gözden kaçmamalıdır.

    •    Kıyafetlerin, özellikle yaka ve omuzların vücuda düzgün oturmaması uyarıcıdır.

    •    Pantolon paçalarının eşit durmaması bacak boyundan ziyade gövde eğriliğine bağlı olabilir.

Ağrı ve rahatsızlık

    •    Uzun süre ayakta kalmakla artan sırt ağrısı skolyozla ilişkili olabilir.

    •    Sırt ve bel kaslarında yorgunluk–gerginlik hissi sık görülür.

    •    Boyun ve omuz ağrıları tabloya eşlik edebilir.

    •    Egzersiz sonrası sırt rahatsızlığı belirginleşebilir.

Not: 10–18 yaş arası çocukların düzenli skolyoz taramasından geçmesi erken tanı için çok önemlidir.

Skolyoz Nedenleri: Omurga Eğriliği Neden Oluşur?

Skolyozun tek bir nedeni yoktur; tipine göre değişir. Vakaların yaklaşık %80’i idiopatik (nedeni bilinmeyen) gruba girer. Genetik yatkınlık, hormonlardaki değişimler ve büyüme dönemindeki dengesizlikler rol oynayabilir.

Skolyoz çeşitleri ve olası nedenleri

    •    İdiopatik Skolyoz (%80, en yaygın):

    İnfantil (0–3 yaş): Bebeklikte başlar, erkeklerde daha sık görülür.

   Jüvenil (4–10 yaş): Çocukluk döneminde fark edilir.

   Adölesan (10–18 yaş): En sık tip; ergenlikte hızlı boy uzaması sırasında ortaya çıkar.

    •    Konjenital (Doğuştan) Skolyoz: Anne karnında omurga kemiklerinin tam oluşmaması ya da birleşmemesi sonucu gelişir.

    •    Nöromüsküler Skolyoz: Serebral palsi, müsküler distrofi, spina bifida ve omurilik yaralanmaları gibi kas–sinir hastalıklarına bağlıdır.

    •    Dejeneratif (Erişkin) Skolyoz: 50 yaş sonrası disk erimesi, kireçlenme ve osteoporozla birlikte omurgada eğrilik gelişebilir.

    •    Diğer nedenler: Omurga kırıkları ve yaralanmalar, enfeksiyonlar, tümörler, ileri D vitamini eksikliği (raşitizm), bazı bağ dokusu hastalıkları.

Skolyoz Nasıl Teşhis Edilir? Hangi Testler Yapılır?

Skolyoz şüphesinde başvurulacak bölüm Ortopedi ve Travmatoloji’dir.

    •    Fizik muayene ve Adam’s testi: Doktor omuz–kalça seviyesi ve bel simetrisine bakar; öne eğilme testinde sırtta tek taraflı kabarıklık görülmesi skolyozu düşündürür.

    •    Röntgen ve Cobb açısı: Ayakta çekilen omurga grafisinde eğriliğin derecesi Cobb açısıyla ölçülür. Cobb açısı ≥10° ise skolyoz tanısı konur.

    •    Gerektiğinde ileri görüntüleme: MR omurilik ve yumuşak dokuları; BT kemik yapıyı; EOS sistemi düşük dozla tüm iskeleti değerlendirir.

Skolyoz Dereceleri: Kaç Derecede Ameliyat Gerekir?

Tedavi, Cobb açısı, yaş ve büyüme potansiyeline göre planlanır.

    •    Hafif (10–20°): Çoğu zaman belirti vermez; 6 ayda bir takip ve skolyoz egzersizleri önerilir.

    •    Orta (20–40°): Duruş bozukluğu ve ağrı olabilir; korse + spesifik egzersiz uygulanır; 3–4 ayda bir kontrol gerekir.

    •    İleri (40–50°): Ciddi kozmetik ve fonksiyonel sorunlar yaşanabilir; korseye rağmen ilerleme varsa cerrahi gündeme gelir.

    •    Çok ileri (≥50°): Özellikle büyüme çağında 40–45° üzeri sırt eğrilikleri ve 35° üzeri bel eğrilikleri için cerrahi genellikle önerilir; solunum ve kalp sorunları riski artar.

Skolyoz Tedavisi: Güncel Yaklaşımlar

Skolyoz düzelebilir mi? Uygun tedavi ile ilerleme durdurulabilir, bazı olgularda düzelme sağlanabilir. Plan her hastaya özel yapılır.
    1.    Gözlem ve takip:
10–25° hafif eğriliklerde ve büyümesi tamamlanmış yetişkinlerde düzenli röntgen kontrolü yeterli olabilir.
    2.    Fizik tedavi ve skolyoz egzersizleri:
Kas gücünü artıran, esnekliği ve postürü düzelten programlar uygulanır.

    •    Schroth Metodu: Üç boyutlu egzersiz, özel nefes ve postür teknikleriyle eğriliği kontrol etmeye yardımcı olur.

    •    Esneme–germe ve core güçlendirme: Karın–sırt kaslarını dengeler.

    •    Yüzme (özellikle sırt ve kurbağalama), yoga, pilates: Omurgayı dengeli çalıştırır.

    •    Evde yapılabilecekler: Sırtüstü çift bacak kaldırma, plank, kedi–inek pozu, “köprü” (glute bridge), yan esneme.

    3.    Korse tedavisi:
Bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmıştır; 25–45° ve büyümenin sürdüğü dönemde kullanılır.

    •    Kriterler: Büyüme devam ediyorsa (kızlarda ~11–14, erkeklerde ~13–18 yaş) ve kemik yaşı olgunlaşmamışsa uygundur.

    •    Korse Türleri: 

1. Boston Korse (en yaygın kullanılan) → Göğüs ve bel bölgesindeki skolyozda en sık tercih edilen korsedir. Plastik malzemeden yapılır ve vücudu sararak omurganın düzgün durmasını sağlar. Genellikle 20-40 derece arası eğriliklerde kullanılır.
2. Milwaukee Korse → Daha uzun ve boyun kısmına kadar uzanan bir korsedir. Boyun, sırt ve bel bölgesindeki skolyozlarda kullanılır. Günümüzde daha az tercih edilir çünkü hem kullanım zordur hem de estetik açıdan rahatsızlık verir.
3. Charleston Bending Korse (Gece Korsesi) → Yalnızca gece yatarken takılır. Omurgayı eğriliğin ters yönüne doğru esneterek çalışır. Özellikle tek eğrilikli (C tipi) skolyozlarda uygulanır.
4. SpineCor Korse (Dinamik Korse) → Sabit plastik yerine esnek bantlardan oluşur. Daha hareketli bir kullanım sağlar, çocukların günlük aktivitelerine uyum sağlaması daha kolaydır. Ancak her skolyoz tipinde uygun olmayabilir.

    •    Süre: Günde 16–23 saat ve büyüme tamamlanana kadar; ilerlemeyi %60–70 oranında yavaşlatabilir.

    4.    Skolyoz ameliyatı (cerrahi):
Büyümesi süren çocukta 45–50°, büyümesi tamamlananlarda ≥50°, hızlı ilerleme, ağrı–solunum sorunu veya kozmetik rahatsızlık varsa düşünülür.

    •    Füzyon cerrahisi: Pedikül vidaları ve rodlarla eğrilik düzeltilir, kemik greftiyle omurlar kaynatılır ve düzeltme sabitlenir.

    •    İpli skolyoz (VBT): Küçük kesilerle omurga büyümesi yönlendirilir; omur dondurulmaz, büyüme sürer.

    •    İyileşme: Hastanede 5–7 gün; 1–2 günde ayağa kalkma; 3–4 haftada okula dönüş; 3 ayda hafif spor; 6–12 ayda tam iyileşme.

Skolyoz Ağrı Yapar mı? Ağrı Nasıl Azaltılır?

Orta–ileri derecelerde sırt ve bel ağrısı görülebilir; erişkin (dejeneratif) tipte ağrı daha belirgindir.
Ağrıyı azaltmak için düzenli fizik tedavi, spesifik egzersiz, sıcak–soğuk uygulamalar, fizyoterapist eşliğinde masaj, doktor önerili ağrı kesiciler, korse desteği, yoga–meditasyon ve ergonomik oturma–uyku düzeni fayda sağlar.

Çocuklarda Skolyoz: Aileler Nelere Dikkat Etmeli?

Kızlarda daha sık görülür; ergenlikte hızlı büyüme en kritik dönemdir.

    •    Kıllanma, ses değişimi, boy atağı, kızlarda göğüs gelişimi/ilk adet gibi büyüme belirtileri başladığında yakın takip gerekir.

    •    Ağır okul çantası, skolyoza doğrudan neden olmaz; ancak mevcut eğriliği kötüleştirebilir ve duruşu bozabilir.

    •    Tarama takvimi: İlkokuldan itibaren yıllık kontrol; ergenlik öncesi 6 ayda bir; aile öyküsü varsa daha sık; okul hemşireleri taramalara destek vermelidir.

** Ağır okul çantasına ilişkin dikkat edilmesi gereken konular hakkında detaylı bilgi için "Ağır Okul Çantası Çocuklarda Skolyoz ve Omurga Eğriliğine Neden Oluyor: Veliler Dikkat!" yazımıza göz atabilirsiniz. 

Yetişkinlerde Skolyoz ve Yaşam Kalitesi

Yetişkin skolyozu, çocukluktan taşınan eğriliklerin devamı olabilir ya da yaşla birlikte yeni gelişebilir.

    •    Günlük öneriler: Ergonomik çalışma düzeni, düzenli yürüyüş–egzersiz, kilo kontrolü, uygun yatak–yastık, ağır yükten kaçınma ve stres yönetimi şikâyetleri azaltır.

    •    Hamilelik: Hafif–orta dereceli skolyoz genelde gebeliği etkilemez; ileri olgularda yakın hekim takibi gerekir.

Skolyoz ve Spor: Neleri Yapmalı, Nelerden Kaçınmalı?

    •    Önerilenler: Yüzme, pilates, yoga, yürüyüş, düz zeminde bisiklet gibi omurgayı dengeli ve düşük darbeli çalıştıran sporlar uygundur.

    •    Dikkat/Kaçınılması gerekenler: Ağır halter ve güç antrenmanları, aşırı geriye–yana bükülmeler, uzun mesafe koşu, tek taraflı yük bindiren tenis–squash, düşme riski yüksek kayak–binicilik ve temaslı sporlar (özellikle cerrahi sonrası) kısıtlanabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Skolyoz tamamen iyileşir mi?
Hafif olgularda egzersiz ve korse ile ilerleme durabilir; ileri olgularda cerrahi düzelme sağlar. En iyi sonuç için erken tanı şarttır.

Skolyoz ameliyatı sonrası normal yaşama dönülebilir mi?
Genellikle 6–12 ayda günlük hayata, işe ve hafif sporlara dönüş mümkündür.

Skolyoz askerliğe engel mi?
20–30° genelde engel değildir; 30–40° sınırlı görev; 40° üzeri vakalarda muafiyet söz konusu olabilir. Kesin karar sağlık kurulunundur.

Skolyoz genetik midir? Çocuğa geçer mi?
İdiopatik skolyozda net bir kalıtım kanıtı yoktur; yine de aile öyküsü varsa çocuklar düzenli kontrol edilmelidir.

Vitamin eksikliği neden olur mu?
Ağır D vitamini eksikliği (raşitizm) kemik deformitesine yol açabilir ama klasik idiopatik skolyozun ana nedeni değildir. Kemik sağlığı için D vitamini takibi yine de önemlidir.

Engelli raporu alınır mı?
50° üzeri ciddi eğrilik, belirgin ağrı, hareket kısıtı ve solunum sorunu varsa sağlık kurulu raporuyla engelli statüsü mümkündür.

Sonuç: Erken Tanı Hayat Kurtarır

Skolyoz, erken tanı ve kişiye özel tedavi ile kontrol altına alınabilen bir omurga rahatsızlığıdır. Çocuk ve ergenlerde düzenli tarama, aile ve öğretmenlerin dikkatli gözlemi ve zamanında ortopedi başvurusu, ilerlemeyi durdurmada kritik rol oynar. Şüphe duyduğunuzda gecikmeden uzman desteği alın.

Önemli Not: Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi yerine geçmez. Skolyoz şüpheniz varsa mutlaka Ortopedi ve Travmatoloji uzmanına başvurun.